Müzikaller Tarihi

[dogangunes]

İngiltere'de G&S Efsanesi

G&S çalışmaları, yüz yıldan daha uzun bir süre boyunca İngiltere'nin hemen hemen tüm halk sınıflarında popüler olmuştu. Bu, dünyanın belki de en çok sınıf farklılığı gözeten toplumu için inanılması güç bir başarıdır. Richard D'Oyly'nin takipçileri 20.yy. boyunca operettaları sergilemeye ve amatör gruplar da tüm İngiliz İmparatorluk toprakları üzerinde oyunlarını oynamaya devam ettiler. Gilbert ve Sullivan sayesinde İngiliz halkının popüler müzikle yakınlaşması hiç olmadığı kadar kuvvetli oldu. Noel Coward 20.yy. başlarında İngiltere'de büyümenin nasıl bir şey olduğunu şu sözleriyle kitabında anlatmaktadır:

"Ben, hafif müziği halen çok ciddiye alan bir nesil içinde dünyaya geldim. Gilbert ve Sullivan'ın müzikleri ve şarkı sözleri daha küçücük yaşlardan itibaren adeta bilincime kazınmıştır. Babam şarkıları söylerdi; annem rolleri oynar, bakıcım Emma beni soyarken, giydirirken, yıkarken ve beni yatağa yatırırken dişleri arasından ıslıkla bu şarkıları mırıldanırdı. Lejyon olan teyzelerim ve amcalarım bile bu şarkıları ezbere bilir ve kimi zaman olduğu gibi söylerlerdi."
- The Noel Coward Song Book (London, Methuen, 1953), p. 9. - introduction (sunum) bölümünden

D'Oyly Carte ailesi, Gilbert ve Sullivan operettalarının İngiltere yapım haklarına sahip oldu. Bu ayarlamalar halen gitmekte olan ilginin artmasına ve ciddi anlamda bir G&S geleneğinin doğmasına sebep olmakla birlikte bu müzikallerin oynanma ve sergilenmelerine de bazı kısıtlamalar getirdi.
Gilbert ve Sullivan'ın İngiltere ve Amerika'da, hem iş kolu olarak hem de sanat formu olarak müzikal tiyatroya kattıklarını tahmin edebilmek neredeyse imkansızdır. Onların sayesinde müzikal tiyatro yeniden şekillendi, tanımlandı ve sevildi. Değişiklikler çok fazlaydı.

 

[dogangunes]

Gilbert ve Sullivan'dan Sonra

Gaiety Müzikalleri

1800'lerde İngiltere'de müzikal sahne adına yapılan herşey Gilbert ve Sullivan çalışmalarıyla kıyaslanıyordu. En başarılı rakipleri yapımcı George Edwardes idi. İlk hit çalışması Dorothy (1886), B.C. Stephenson tarafından yazılmış ve Alfred Cellier (Sullivan'ın yardımcı şefi) tarafından bestelenmişti. Başlangıçta Gaiety Tiyatrosunda gayet mütevazi olarak sergilenen bu oyun Edwardes'ın muhasebecisi tarafından satın alındı, taşınarak ve kadrosu etkili bir şekilde değiştirilerek iki sene daha kapalı gişe oynanması sağlandı. Gizlice nişanlandığı kıza yavaş yavaş aşık olmaya başlayan bir hovardanın tatlı hikayesinin anlatıldığı oyun ve hit ballad "Queen of My Heart" ile birlikte Dorothy, herhangi bir G&S oyununun neredeyse iki katı kadar süreyle tüm zamanların "uzun süre kapalı gişe" rekorlarını alt üst etti. Daha mütevazi bir başarı elde eden devam niteliğindeki Doris (1889) oyunundan sonra Cellier'in erken ölümü başarı vaad eden kariyerinin de sonu oldu

Edwardes, Gaiety Tiyatrosunu on yıllarca ayakta tutacak olan müzikal serilerinin ilki olan The Gaiety Girl (1893) müzikali ile çok daha şanslıydı. Her ne kadar bu gösterilerin ilk örnekleri toplumun benzerlerini görmeyi umut ettiği Gilbert ve Sullivan operettalarına benziyor olsa da, Edwardes bu oyunları “müzikal komedi” olarak isimlendiriyordu. Bu isimlendirme yüzünden halen bile bazı araştırmacılar tarafından “müzikal komedilerin mucidi” olarak nitelendirilse de Harrigan ve Hart, en az on sene önce bu türü Broadway’e kazandıran kişilerdir. Edwardes “müzikal komedi” terimini ilk kullanan kişi olabilir ancak bu form seneler evvel zaten oluşturulmuştu.

Her ne kadar Edwardes müzikal komedilerin mucidi olmasa da bu oyun türü onun sayesinde uluslararası popülariteye kavuştu denebilir. The Gaiety Girl, ilk kez 1894’te Broadway’e geldiğinde oyunun İngiltere’den ithal korosu kültürel anlamda çok büyük sükse yapmıştı. Gaiety müzikalleri temelde iki konu üzerinden giderdi, ya fakir kız bir aristokrata aşık olur ve her şeye rağmen aşkları galip gelirdi, ya da kız, istemediği bir evlilikten kaçmaya çalışırken farklı karakterler ortaya çıkar ve bu karakter cümbüşü içinde komik olaylar peşpeşe sıralanırdı.

Her şarkı, tıpkı başlıkları gibi olası ya da olmuş olayları bütünlerdi – The Shop Girl, The Geisha, The Quaker Girl, My Girl, The Circus Girl, The Utah Girl, A Runaway Girl . . . benzer konu içindeki tüm varyasyonlar; ki aslında bu, hem halkın hem de basının tam istediği ve eğlendiği şekildeydi. 1920’lerin sonlarına doğru The Shop Girl, West End’de tam 327 performansla tekrar sergilenmiştir. O dönemlerde İngiltere’den Broadway’e gelen hiçbir hit yapım Amerikan Tiyatrosu üzerinde Gilbert ve Sullivan’ınkiler kadar etki bırakmadı.

Birleşik Devletlerde G&S

Harrigan ve Hart ile aynı dönemlere denk gelen çalışmaları olsa da Gilbert ve Sullivan çok daha geniş kitlelere seslenmiştir. Amerika’da 1878’de ilk kez izinsiz olarak sergilenen Gilbert ve Sullivan oyunu HMS Pinafore’den sonra “Pinafore-Manya” tüm ulusu kasıp kavurdu.

Pinafore’nin müzikleri tüm ulusu yakalamış ve oyunun içinde pek çok kez geçen kimi cümleler ve deyişler halkın diline dolanmıştı. İzinsiz kumpanyalar tarafından tüm ülkede sergilenen bu oyun, New York’ta da aynı anda birkaç grup tarafından farklı tiyatrolarda oynanıyordu.

G&S çalışmaları, Pirates of Penzance (1981) – 787 temsil ile anıtsal bir Broadway rekorunun da sahibidir- de dahil olmak 20. yy boyunca da popülerliğini sürdürmeyi başardı. W.S Gilbert’in Amerikalı şarkı sözü yazarları üzerindeki etkisi günümüze kadar devam etmektedir. Johnny Mercer, “Hepimiz Gilbert’tan geliyoruz” demiştir. Larry Hart, Gilbert’i “usta” olarak tanımlarken Alan Jay Lerner, Gilbert’ın şarkı sözü yazarlığını gelir geçer bir sanat formu olmaktan kurtardığını ve mesleği yücelttiğini söylemiştir. Stephen Sondheim ise Pacific Overtures adlı eserine “oyun arası” olarak Gilbert’a itafen “Please Hello” şarkısını eklemiştir.

1880’lerde, Pinafore ve G&S çalışmaları da dahil tüm müzikal sahne eğlenceleri ancak üçüncü sınıf eğlence kategorisinde sayılmaktaydı. Endüstri devrimi sayesinde ve Birleşik Devletlerdeki şehirlerin büyümesiyle birlikte tiyatro severlerin sayısında artış oldu ve gelen seyirci daha sofistike bir hal almaya başladı. Amerika’daki tiyatro standartları değişmeye, ve büyük bir sürat ve heyecanla yerli müzikaller türemeye başlamıştı.

Ev Sahibi Takım: “Oh Promise Me”

1880’lerde D’Oyly Carte modelini benimseyerek iş yapan pek çok repertuvar kumpanyasının işleri iyi gitmişti. The Boston Ideal Company, sonradan bilinen adıyla The Bostonians, çeyrek asrı aşkın bir süre boyunca en üst kalite profesyonel performanslar sergilemeye devam ettiler. Pek çok topluluk belli bir yıldız çevresinde toplanırken The Bostonians ünlerine koro olarak kavuştular. Repertuvarları orijinal Amerikan müzikallerini de Gilbert ve Sullivan çalışmalarını da içeriyordu.
En çok hatırlanan Amerikalı opera-komikler:

• Marş Kralı John Philip Sousa tarafından yazılan ve en çok rağbet gören oyunu El Capitan (1896) günümüzde özellikle marşlarıyla hatırlanır.
• Besteci Reginald DeKoven ve söz yazarı Harry B. Smith tarafından yazılan The Begum (1887), “Howja-Dhu” ve “Myhnt-Jhuleep” gibi isimli karakterlere sahipti.
• Wang (1891) oyununda matine yıldızı DeWolf Hopper, zengin bir yabancıyla evlenerek ülkesini iflastan kurtarmayı amaçlayan bir Siyam vekilini canlandırıyordu.
• DeKoven ve Smith kariyerlerinin en üstüne, ünlü bir İngiliz efsanesine dayanarak yazdıkları ve yarı opera-komik türündeki Robin Hood (1891) oyunlarıyla oturdular. Oyunda “Oh Promise Me” isimli bir ballad vardı ki dönemdin tüm düğünlerinin en favori ve aranan parçası olmuştu.
• DeKoven çok üretken bir besteci olmasına rağmen özellikle en uzun süre oynanan hit oyunu The Highwayman (1897)’den sonra melodileri halktan uzaklaşmaya başladı.

Harry B. Smith, Amerikan müzikalinin gelişmesinde çok büyük rol oynayan ancak ismi pek anılmayan devlerinden biridir. 1887’den 1932’ye dek uzanan kariyeri boyunca 123 tane Broadway oyunu için söz yazmıştır. Smith’in yapımları ilk Amerikan opera-komiklerini, Victor Herbert ile 13 müzikali ve Ziegfeld’in ünlü Follies oyununun ilk zamanlarının malzemelerini de kapsamaktadır. Unutulmuş olsa Smith, bu genç sanat formu için pek çok profesyonel standard belirlemiştir.

trakyamuzik.net